Denk je eens in: hoe ziet je leven eruit over tien jaar? En de publieke dienstverlening, waar moeten we rekening mee houden tegen die tijd? Op woensdag 3 april was dat de uitdaging tijdens de Staatpraat over de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035. We bespraken de trendverkenning die de eerste stap vormt van de toekomstverkenning.
Praten over 2035. Dagvoorzitter Tom Jessen nodigt Christa Klijn uit om het belang hiervan te duiden. Christa is programma-directeur-generaal Werk aan Uitvoering (WaU) en lid van de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering. WaU is een overheidsbrede opgave. En die overheidsbrede samenwerking is ook nodig om antwoorden te formuleren op vraagstukken van de toekomst, zegt Klijn.
‘Zorg dat je de tijd neemt om het gesprek over de toekomst met elkaar te voeren’
Ze erkent dat het lastig is om met elkaar stappen te zetten om voorbereid te zijn op de toekomst van de publieke dienstverlening. Het zijn vraagstukken die niet morgen al geregeld zijn, maar een aanloop nodig hebben. Bovendien zijn het onderwerpen die in de dagelijkse hectiek gemakkelijk van tafel gaan. DE korte termijn en incidenten regeren immers de waan van de dag. ‘Zorg dus dat je de tijd neemt om dat gesprek met elkaar te voeren,’ is de dringende oproep van Christa Klijn.
Christa Klijn, programma-directeur-generaal Werk aan Uitvoering (WaU) en lid van de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering
Hoe ziet de toekomstige mix van mensen, middelen en technologie eruit? Dat is de centrale vraag in de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035. Het woord is aan Paul de Ruijter, die met zijn team werkt aan de toekomstverkenning, in opdracht van de Staat van de Uitvoering.
‘We zitten allemaal op verschillende boten, maar vormen wel één vloot’
De toekomstverkenning komt voort uit oproep 3 van de Staat van de Uitvoering 2022: ontwikkel samen een beeld van trends en bijbehorende dilemma’s in de publieke dienstverlening. Met de kabinetsreactie op de Staat volgde de officiële opdracht.
Paul de Ruijter: ‘Alle uitvoeringsorganisaties hebben een eigen visie, maar wat de publieke dienstverleners delen zijn de trends die op ons afkomen. We krijgen allemaal te maken met zaken als vergrijzing, AI, extreem weer en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen zoals minder vertrouwen in de overheid. Als je fundamenteel iets wilt doen, moet je op tijd nadenken. Krijgen we wind mee of tegen? We zitten allemaal op verschillende bootjes, maar vormen wel één vloot. En er zijn geen slechte scenario’s, alleen slechte voorbereiding.’
Download hier de presentatie van Paul De Ruijter.
Paul de Ruijter, strateeg en directeur De Ruijter Strategie
De toekomstverkenning vindt plaats in drie stappen: de trendverkenning is inmiddels afgerond. In juni volgt een set scenario’s: wat zou er kunnen gebeuren tussen nu en 2035? En daarna gaan we in gesprek over dilemma’s en implicaties.
Om in de metafoor van zeilen te blijven: de bedoeling van trendstudie is om nu al de vinnen te zien. In de scenariofase wordt duidelijk: is het een haai of een dolfijn? Om vervolgens over de opties na te kunnen denken. In het geval van een haai beslissen we dan: varen we eromheen, doden we ‘m of hanteren we een andere tactiek?
De Ruijter heeft samen met adviseurs van de Staat van de Uitvoering talloze rapporten doorgespit over demografie, ecologie, geopolitiek en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Om deze vervolgens te comprimeren tot 30 trends, verdeeld over 3 onderwerpen: mensen, middelen en technologie.
Download hier de volledige trendpresentatie.
Tijdens de Staatpraat gaan we per onderwerp met elkaar in gesprek. Maar eerst vat Sharda Tewari de relevante trends kort samen. Aan het einde van elke video is een burger of ondernemer te zien, die reflecteert op de toekomst.
(Transscripts van de video’s volgen zo spoedig mogelijk.)
Met Mentimeter vroegen we de aanwezigen naar hun gedachten rondom de trends en ging Tom Jessen in gesprek met gasten. Diverse waardevolle reacties kwamen voorbij. De Ruijter heeft ze allemaal genoteerd en neemt ze mee in de scenariovorming. Bekijk hier alle Mentimeter uitslagen.
Patricia Honcoop, projectleider arbeidsmarkt bij het A&O fonds Gemeenten, deelt haar zorgen over het aankomende ‘financiële ravijn’, dat gepaard gaat met meer taken voor de gemeenten.
Honcoop werkt aan een rapport over ontwikkelingen op de gemeentelijke arbeidsmarkt. Met inspirerende voorbeelden om het werk anders te organiseren. Als voorbeeld noemt ze de Fryske Flekspool, een personele samenwerking tussen gemeenten en provincie.
Patricia Honcoop van het A&O fonds Gemeenten
Als Tweede Kamerlid van het CDA laat Inge van Dijk weten dat de ondernemer in de video een herkenbaar verhaal heeft. Hij pleit voor niet te veel wisselend beleid. Inge van Dijk realiseert zich dat de politiek daarvoor medeverantwoordelijk is. De politieke agenda laat zich nog erg leiden door de korte termijn. Ook de media zijn gefocust op het nieuws van vandaag. ‘We houden elkaar een beetje gevangen’, is haar conclusie.
Van Dijk laat weten dat er onlangs een motie is aangenomen om in de Kamer meer aandacht te organiseren voor de lange termijn. Mogelijk komt er een speciale commissie. Hoe dan ook moet de toekomst op de agenda. Haar eigen motivatie? ‘Er is veel onrust in de maatschappij. Dan is het fijn te weten dat we een schok kunnen opvangen en op de lange termijn financiële degelijkheid kunnen nastreven.’
CDA-Kamerlid Inge van Dijk
Naar aanleiding van de derde en laatste video over technologie, komt Nienke List, Teamlead politie van Overmorgen bij de directie Strategie & Innovatie vab Politie Nederland naar voren. Zij ziet vanuit de politie talloze kansen in technologie. ‘We investeren veel in kennis. Intern, maar ook met bedrijven en kennispartners zoals universiteiten.’ In een AI-lab experimenteert de politie al volop met de technologie. ‘Blijven experimenteren is dé manier om voorwaarts te komen.’
List noemt ook de ethische kant waar de politie rekening mee moet houden: privacy, juridische normen. Cybercrime neemt toe en discriminatie wil je voorkomen. ‘Als maatschappij moeten we de discussie voeren: hoe veilig willen we worden? En laten we met elkaar de verkenningen doen en debatten voeren over al deze relevante thema’s.’
Nienke List van Politie Nederland
Christa Klijn rondt in gesprek met Tom Jessen de Staatpraat af: ‘Als er straks zoveel vacatures zijn, wat hebben we daarin dan nu te doen? Ook hoor ik op veel vlakken dat niet alleen bezuinigen de oplossing vormt. Het is belangrijk dat soort discussies nú te voeren.’ Klijn nodigt alle publieke dienstverleners uit om de uiteenzetting van trends te gebruiken; voor de eigen organisatie én in gezamenlijkheid.
‘Belangrijkste is om het niet in je eentje te doen, maar om in de driehoek van publieke dienstverleners, beleidsmakers en mede-overheden te bepalen waar we voor staan als overheid. Samenwerking is altijd het antwoord; we hebben mét elkaar iets uit te vinden.’
Reageren op de trendanalyse? Mail naar staatvandeuitvoering@ictu.nl
Ben je werkzaam als adviseur of bestuurder binnen beleid of uitvoering? En wil je meer weten of denk je graag mee over (onderwerpen uit) de Staat van de Uitvoering? Volg onze activiteiten en praat mee op LinkedIn!
