Op 8 september 2025 presenteerde de Staat van de Uitvoering een Special waarin we verkennen we wat er in de toekomst op de publieke dienstverlening afkomt en hoe die er in de toekomst uit zou kunnen zien. Hieronder lees je de belangrijkste inzichten uit die toekomstspecial.
Inspiratie uit de toekomst
Met visie en lef naar een toekomstbestendige overheid
De publieke dienstverlening is niet fit for the future. Sinds de eerste Staat van de Uitvoering is de aandacht voor de uitvoering weliswaar toegenomen. Ook weten publieke dienstverleners knelpunten op te lossen, maar de grote vraagstukken blijken taai.
Voor burgers en ondernemers is de overheid nog vaak een ondoorzichtig en versnipperd systeem van wetten, regels en loketten. De digitale overheid is niet op orde. De toekomstspecial van de Staat van de Uitvoering onderstreept nog eens de noodzaak van een Grote Vereenvoudiging van bestaande wet- en regelgeving. Omdat mensen en middelen in de toekomst alleen maar schaarser worden, is het essentieel om voorbereid te zijn op de toekomst.
Vijf toekomstimpressies
Over hoe die toekomst er in 2035 uit zou kunnen zijn, schetst de Staat van de Uitvoering vijf impressies. De toekomstimpressies gaan over:
- proactieve dienstverlening georganiseerd rond levensgebeurtenissen
- dienstverlening aan ondernemers rond verduurzaming
- vereenvoudiging van inkomensondersteuning
- beleidsvorming tussen staat en straat
- de politiek in Nederland – balans tussen beleid en uitvoering
Het doel van de impressies is te inspireren en te laten zien dat de publieke dienstverlening in 2035 fundamenteel anders kan zijn dan die van vandaag: proactiever en mensgerichter. Ook bevatten de impressies suggesties voor een route die daadwerkelijk naar deze stip aan de horizon voert.
Inspelen op schaarste
Ook de resultaten uit de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035 maken deel uit van de Special. In die toekomstverkenning kwam de vraag aan de orde welke mix van mensen, middelen en technologie er in de toekomst nodig is om de publieke dienstverlening in stand te houden en te verbeteren.
Duidelijk is dat over tien jaar het beroep op de publieke dienstverlening alleen maar groter wordt. De bevolking vergrijst en de prognose is dat de bevolking toeneemt. Tegelijkertijd zullen veel medewerkers uittreden en zijn er weinig mensen op de arbeidsmarkt om hen te vervangen.
De verkenningen laten zien dat het oplossen van problemen door meer mensen en middelen in te zetten in de toekomst niet meer werkt. De overheid moet uit die oude reflex. Er is daarom een gezamenlijke, overkoepelende visie op de publieke dienstverlening nodig. Een visie die rekening houdt met schaarste en die de digitale modernisering van de overheid versnelt. Belangrijke elementen van die visie zijn:
- het centraal stellen van burgers en ondernemers
- het proactief aanbieden en leveren van diensten
- eenmalige uitvraag van gegevens
- de verhouding tussen fysieke loketten en dienstverlening op afstand.
Hak knopen door
In de slotbeschouwing van de Special schrijft de Staat van de Uitvoering dat de overheid nog te veel leunt op patronen en routines die gericht zijn op aanpassingen en verbeteringen binnen de bestaande regels en wetten. Voor een responsieve en proactieve overheid is het cruciaal om verkokering en fragmentatie écht te doorbreken.
Het aanpakken van grote maatschappelijke opgaven, waarbij meerdere ministeries en uitvoeringsorganisaties betrokken zijn, vraagt om een andere manier van aansturen. Het vereist besluitvaardigheid en slimme keuzes. Wie doet wat? Wat wordt gezamenlijk opgepakt? En vooral: wat doen we níet meer?
Alleen zo kan de overheid eenvoudiger, effectiever en toekomstgericht functioneren.