André Bosman reageert op de Staat – In alle Staten

Over André Bosman

André Bosman is voormalig VVD-parlementariër. In die hoedanigheid was hij voorzitter van tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) die in februari 2021 het rapport Klem tussen balie en beleid presenteerde, wat onder meer leidde tot de komst van de Staat van de Uitvoering. Na de aanbieding van de Staat aan de Tweede Kamer was hij gast in de podcast de Publieke Ruimte over dit onderwerp. Momenteel werkt Bosman als Director Corporate Communication and Government Relations bij energiebedrijf Uniper.

“Hij is er! Een echte “Staat van de Uitvoering”. Een belangrijke stap in het steeds meer volwassen, of beter gezegd onafhankelijk, worden van de uitvoering. We hebben als Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties vaak gesproken over de machtsverhouding in de driehoek Kabinet – Kamer – Uitvoering. En dan vooral dat die verhouding scheef is.

Het zwaartepunt van alle besluitvorming ligt bij het kabinet, dat wordt ondersteund door grote departementen. Dat zwaartepunt neemt alleen maar toe onder druk van de Tweede Kamer en de media, als mensen klem komen te zitten tussen balie en beleid. De wens (vaak ook eis) van parlement en media is om direct in te grijpen. Et voilà, de basis voor de incidentregelreflex ligt er. Daarmee komt de nadruk te liggen op de kortetermijnoplossing van iets wat een risico kan zijn of worden voor de bewindspersonen en valt de uitvoering buiten de besluitvorming.

De driehoek

Daarom ben ik zo blij met deze Staat van de Uitvoering. De rol die uitvoeringsdiensten hebben, is minimaal gelijkwaardig aan die van de andere twee in de driehoek. Maar met die volwassenheid en verantwoordelijkheid komt ook de verplichting om actief een rol te spelen in de besluitvorming van nieuw of aangepast beleid. Dat vraagt meedenken, innoveren, out-of-the-box denken maar vaak ook gewoon “nee” durven zeggen. Als het beleid niet ten dienste staat van de samenleving, als mensen er niet mee geholpen zijn, als de complexiteit niet minder wordt maar meer, is het de plicht van de uitvoering om heel duidelijk die “nee” te laten horen.

Waarom beleid aanpassen?

Dan lijkt oproep 2 in de Staat van de Uitvoering een belangrijke oproep. Dat is het ook. Maar eigenlijk zou iedereen zich af moeten vragen: “Waar komt de noodzaak om beleid aan te passen vandaan?” Wie komt er op het idee om het beleid aan te passen als er geen indicaties zijn vanuit de uitvoering?

Aanpassing van beleid komt vaak voort uit een politieke wens tot verandering. Zeker na verkiezingen en de vorming van een nieuw kabinet. Juist daar hebben we als commissie gezien dat er vaak politieke compromissen werden en worden gesloten om beleid aan te passen naar de politieke wens van dat moment. Dat is ook logisch. Maar de stap die altijd wordt vergeten, ook met de laatste formatie, is om een uitvoeringstoets los te laten op het nieuw te vormen beleid. Is het beleid een verbetering van wat we nu hebben? Is het te doen voor de burger waarvoor de regeling bedoeld is? Is het uitvoerbaar voor de uitvoeringsorganisaties? Krijgen ze er de juiste middelen voor?

Kortom, een serie vragen die bij iedere aanpassing van beleid gesteld zouden moeten worden. Door de ambtenaren op de ministeries, in de uitvoeringsorganisaties, door de leden van Tweede en de Eerste Kamer, maar die zeker ook gevraagd moet worden aan de mensen die het gaat raken. Pas als de vragen gesteld zijn en de antwoorden tevreden stemmen, dan pas zou het nieuwe beleid ingevoerd moeten worden. Deze manier van werken gaat fouten in de toekomst enorm verminderen en zal gelijktijdig een rem zijn op de vloedgolf van nieuw beleid. Dan hebben alle ambtenaren op de ministeries en in de uitvoering veel meer tijd om het beleid wat we hebben, ten dienste te stellen aan de samenleving!”

André Bosman