Toekomst­verkenning Publieke Dienstverlening 2035

Het doel van de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035 is te komen tot een gedeeld beeld van de toekomst tussen politiek, beleid en uitvoerders. Een die het perspectief van burgers en ondernemers in 2035 vertegenwoordigt en een rol kan spelen in de discussie over de toekomst van de publieke dienstverlening. De centrale vraag: 

Welke mix van mensen, middelen en technologie is er in de toekomst nodig om de dienstverlening aan burgers en ondernemers in stand te houden en te verbeteren?

Leeswijzer 

Samen met De Ruijter Strategie hebben we gewerkt aan deze toekomstverkenning. Hieronder vind je vier deelrapporten die op elkaar voortbouwen en gezamenlijk de concrete output van de Toekomstverkenning vormen. Daarmee is het traject nog niet afgerond. Hierover meer onderaan deze pagina. 

1. De trendverkenning

We zijn de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035 begonnen met een trendverkenning. Daarin hebben we 30 trends onderzocht die mogelijk de toekomstige wereld van de publieke dienstverlening gaan bepalen; van demografische tot economische en sociaalmaatschappelijke, en van technologische tot ecologische en politiek-juridische. Deze trends zijn vervolgens verdeeld over de thema’s mensen, middelen en technologie om zo de context rondom de centrale vraag in kaart te brengen.

Tijdens de Staatpraat op 3 april hebben we deze trendverkenning gepresenteerd. Het verslag van de Staatpraat bekijk je hier. Bekijk ook de video’s waarin trendwatcher Sharda van De Ruijter Strategie een toelichting geeft op de trends. 

2. Het scenariodocument met 4 scenario’s

Op basis van de ontwikkelingen die we zien in de trendverkenning hebben we vier toekomstscenario’s gemaakt. Dit zijn geen wensbeelden, maar schetsen van de wereld in 2035 waarin de publieke dienstverlening mogelijk terecht zou kunnen komen. Deze scenario’s zijn vooral bedoeld als instrument om na te denken over implicaties, ontwikkelrichtingen en strategische vraagstukken met een langere horizon, voorbij de waan van de dag.

Uit de trendverkenning werd duidelijk dat de beschikbaarheid van mensen in alle scenario’s minder gaat zijn dan nu (al varieert dit wel per scenario). Hierdoor zijn de belangrijkste onzekerheden voor de publieke dienstverlening, die het raamwerk vormen van deze scenario’s: de beschikbaarheid van financiële middelen en de mate waarin technologie toegepast kan en mag worden. De andere (on)zekerheden zijn verwerkt in de vier beelden die voortkomen uit dit raamwerk.

3. ‘Het perspectief omgedraaid’ – inzichten uit doelgroepsessies

Een van de conclusies uit de trendverkenning en de scenario’s is dat de dienstverlening voor burgers en ondernemers te complex is en dat veel opgaven domeinoverstijgend zijn, zoals eerder ook uit de Staat van de Uitvoering bleek. Daarom hebben we in de derde fase het perspectief omgedraaid.

In een zestal doelgroepsessies (ondernemers; nieuwkomers in Nederland; mensen met multiproblematiek; ouderen; de gemiddelde burger van 18+ en een themasessie Wonen en Infrastructuur) met ruim 100 professionals hebben we het perspectief van burgers en ondernemers centraal gezet. Hierin hebben we nagedacht over de implicaties van de vier scenario’s voor de doelgroepen en de inzichten die dit biedt voor de publieke dienstverlening richting 2035.

4. Synthesedocument met ontwikkelrichtingen

De doelgroepsessies hebben koersvaste inzichten, oftewel ‘geen-spijt-beleid’ opgeleverd die in alle vier de toekomstscenario’s passen, en wendbare inzichten die in specifieke scenario’s relevant zijn. Een deel van deze inzichten is gericht op specifieke doelgroepen, andere zijn voor de gehele publieke dienstverlening relevant. In de laatste fase van de toekomstverkenning hebben we de belangrijkste overkoepelende aanbevelingen samengevat in drie hoofdboodschappen en negen ontwikkelrichtingen.

Zelf aan de slag?

Deze vier deelrapporten zijn, naast informatieve eindproducten, ook werkdocumenten waarmee je met jouw organisatie, of — nog beter — samen met andere organisaties, aan de slag kunt gaan. Onder meer het A&O fonds gemeenten, de provincie Gelderland, strategen van een 15-tal landelijke uitvoeringsorganisaties en Bouwend Nederland zijn al aan de slag met (onderdelen van) de toekomstverkenning. We hebben een handleiding gemaakt die toelicht op welke manier je de trendverkenning en scenario’s gebruikt voor je eigen organisatie.

Hoe verder?

Op 16 januari 2025 organiseerden we een Staatpraat over de toekomstverkenning, waarin de scenario’s, implicaties en ontwikkelrichtingen zijn gepresenteerd. (Het verslag en de getoonde video’s volgen in de week van 20 januari.) Deze Staatpraat is een tussenstap op weg naar publicatie van de Staat van de Uitvoering 2025 die voor een belangrijk deel in het teken staat van de toekomstverkenning. De komende tijd gaan we aan de slag om het handelingsperspectief in interactie met alle betrokkenen verder aan te scherpen.